Chuỗi cung ứng lạnh (Cold chain logistics) là gì?

Trong lĩnh vực vận chuyển và bảo quản hàng hóa, chuỗi cung ứng lạnh đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo chất lượng và độ an toàn của các sản phẩm nhạy cảm như thực phẩm đông lạnh, dược phẩm và sản phẩm y tế. Cold chain logistics là gì? Đây là một hệ thống quản lý chuỗi cung ứng đặc biệt, trong đó toàn bộ quá trình từ lưu trữ đến vận chuyển đều được kiểm soát nhiệt độ nghiêm ngặt nhằm đảm bảo hàng hóa luôn ở trạng thái tốt nhất khi đến tay người tiêu dùng. Cold chain logistics không chỉ giúp doanh nghiệp bảo vệ chất lượng sản phẩm mà còn mở ra cơ hội cạnh tranh và phát triển bền vững trên thị trường toàn cầu.

Chuỗi cung ứng lạnh đóng vai trò đảm bảo chất lượng sản phẩm

Chuỗi cung ứng lạnh (Cold Chain) là gì?

Chuỗi cung ứng lạnh (Cold Chain) là hệ thống vận chuyển đặc biệt, trong đó các yếu tố như nhiệt độ và độ ẩm được kiểm soát chặt chẽ để bảo quản các loại hàng hóa yêu cầu điều kiện bảo quản đặc biệt. Mục tiêu chính là đảm bảo chất lượng sản phẩm, kéo dài thời gian sử dụng và sản phẩm đến tay người tiêu dùng luôn trong trạng thái tối ưu nhất.

Chuỗi cung ứng lạnh (Cold Chain) là hệ thống vận chuyển đặc biệt

Những hàng hóa trong chuỗi cung ứng lạnh rất đa dạng bao gồm: nông sản, thủy hải sản, thực phẩm đông lạnh, hoa quả tươi và các sản phẩm y tế, đặc biệt là vắc-xin. Bên cạnh đó, chuỗi cung ứng lạnh còn phục vụ cho việc bảo quản các hàng hóa đặc biệt như nội tạng người dùng trong y khoa.

Lưu ý: Đối với các chuỗi cung ứng mà hàng hóa không đòi hỏi quy trình bảo quản nhiệt độ hay độ ẩm cụ thể, chúng được gọi là chuỗi cung ứng thông thường.

Cấu trúc của chuỗi cung ứng lạnh

Chuỗi cung ứng lạnh không chỉ là giải pháp lưu trữ và vận chuyển các sản phẩm nhạy cảm mà còn là hệ thống phức hợp đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các yếu tố vật lý và quy trình quản lý. Để hiểu rõ hơn, hãy cùng xem xét các thành phần chính của chuỗi cung ứng này cùng vai trò của từng yếu tố trong việc đảm bảo chất lượng hàng hóa.

Xét trên tính vật lý

Chuỗi cung ứng lạnh có hai thành phần chính là mạng lưới nhà kho lạnh và phương tiện vận tải lạnh, mỗi thành phần đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo chất lượng của hàng hóa:

Cấu trúc của chuỗi cung ứng lạnh về tính chất vật lý

Mạng lưới nhà kho lạnh: Đóng vai trò lưu trữ và bảo quản hàng hóa tại các “điểm nút” trong hệ thống Logistics. Đây là nơi các loại hàng hóa nhạy cảm và dễ hư hỏng được giữ trong điều kiện nhiệt độ lý tưởng, giúp kéo dài thời gian sử dụng trước khi hàng hóa tiếp tục hành trình đến người tiêu dùng cuối cùng hoặc các điểm phân phối khác.

Phương tiện vận tải lạnh: Bao gồm các loại phương tiện vận chuyển chuyên dụng như xe tải, container đông lạnh và các thiết bị đặc thù khác, đảm bảo hàng hóa luôn được đảm bảo trong điều kiện nhiệt độ, độ ẩm tối ưu trong suốt quá trình vận chuyển. Hệ thống này giúp bảo vệ chất lượng hàng hóa từ kho đến điểm giao nhận cuối cùng.

Trong chuỗi cung ứng lạnh, mỗi loại hàng hóa sẽ được bảo quản ở một mức nhiệt độ phù hợp với tính chất riêng của nó:

♦  Đông lạnh sâu (Deep Frozen, -28 đến -30°C): Đây là mức nhiệt độ cực lạnh, phù hợp cho vận chuyển thủy hải sản.

♦  Đông lạnh (Frozen, -16 đến -20°C): Chủ yếu dùng cho thịt và các sản phẩm dễ hư hỏng.

♦  Lạnh (Chiller, 2 đến 4°C): Mức nhiệt độ phổ biến của tủ lạnh, thường được áp dụng để bảo quản trái cây và rau củ, giữ cho sản phẩm tươi ngon lâu hơn.

♦  Dược phẩm thông thường (2 đến 8°C): Đây là mức nhiệt lý tưởng cho nhiều loại dược phẩm.

♦  Mức ấm hơn (12 đến 14°C): Phù hợp cho chuỗi cung ứng lạnh của mặt hàng chuối, một trong những loại trái cây có sản lượng vận chuyển cao nhất toàn cầu.

Với hệ thống chuỗi cung ứng lạnh, mỗi mặt hàng đều được giữ ở điều kiện bảo quản tối ưu, đáp ứng nhu cầu vận chuyển quốc tế ngày càng cao và đảm bảo chất lượng sản phẩm đến tay người tiêu dùng.

Xét theo phương thức tổ chức

Ngoài các thành phần vật lý đã đề cập, trong chuỗi cung ứng lạnh, doanh nghiệp còn cần chú trọng đến các quy trình quản lý vận hành và kiểm soát chặt chẽ. Điều này bao gồm việc thiết lập các thủ tục quản lý, tối ưu hóa quy trình kiểm soát và sử dụng hiệu quả các thiết bị lưu trữ cũng như phương tiện vận chuyển. Những yếu tố này không chỉ đảm bảo chất lượng hàng hóa mà còn giúp tăng hiệu suất và tiết kiệm chi phí trong toàn bộ chuỗi cung ứng.

Lợi ích mang lại khi sử dụng chuỗi cung ứng lạnh

Chuỗi cung ứng lạnh là yếu tố then chốt giúp bảo toàn chất lượng sản phẩm trong suốt quá trình vận chuyển, đồng thời mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho doanh nghiệp.

•  Giảm hư hỏng, kéo dài thời gian bảo quản: Chuỗi cung ứng lạnh có thể kéo dài tuổi thọ sản phẩm gấp 2-3 lần và giảm hư hỏng đến 60-70%, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp mở rộng phân phối, tối ưu hoá quy trình và nâng cao doanh thu.

•  Cải thiện trải nghiệm khách hàng, xây dựng lòng trung thành: Sản phẩm bảo quản tốt hơn đáp ứng kỳ vọng của người tiêu dùng, từ đó xây dựng lòng trung thành và đảm bảo doanh thu ổn định cho doanh nghiệp.

•  Phát triển kinh tế bền vững và mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế: Chuỗi cung ứng lạnh không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn thúc đẩy khả năng xuất khẩu, mở rộng thị trường và tạo quan hệ hợp tác quốc tế bền vững.

Chuỗi cung ứng lạnh ngày càng phổ biến, đặc biệt trong ngành logistics Việt Nam, là "chìa khóa" để phát triển và quản lý hiệu quả các sản phẩm nhạy cảm như dược phẩm, thực phẩm và thiết bị y tế.

Lợi ích khi sử dụng chuỗi cung ứng lạnh

Sự phát triển của chuỗi cung ứng lạnh ở Việt Nam và trên thế giới

Thống kê cho thấy, trong hai thập kỷ qua, các quốc gia có tốc độ phát triển chuỗi cung ứng lạnh nhanh nhất bao gồm Pháp, Đức, Phần Lan, Tây Ban Nha và Brazil - những nước này đều có nền kinh tế phát triển bền vững hoặc ngành nông nghiệp xuất khẩu hàng đầu. Ấn Độ và Trung Quốc, với dân số đông và vai trò xuất khẩu nông sản lớn, cũng đã đầu tư mạnh mẽ vào chuỗi cung ứng lạnh, đặc biệt trong những năm gần đây.

Tại Trung Quốc, quốc gia đông dân nhất thế giới và là thị trường nhập khẩu hàng đầu của Việt Nam (23%), kế hoạch phát triển chuỗi cung ứng lạnh cho nông sản được khởi động từ năm 2010. Các thành phố lớn như Bắc Kinh đã đặt mục tiêu tăng tỷ lệ bảo quản lạnh cho trái cây, rau quả, thủy sản và thịt từ mức 10%, 30% và 50% lên đến 20%, 45% và 70% trong giai đoạn 2011-2015.

Chuỗi cung ứng lạnh, phổ biến ở các nước phát triển, đang dần thu hút sự quan tâm mạnh mẽ tại các thị trường mới nổi như Việt Nam. Đây là giải pháp tối ưu để kiểm soát nhiệt độ trong vận chuyển và bảo quản các sản phẩm nhạy cảm như dược phẩm, mẫu sinh học, thiết bị y tế. Gần 130 tỷ USD sản phẩm dược chăm sóc sức khỏe trên toàn thế giới phụ thuộc vào chuỗi cung ứng lạnh để giữ chất lượng nguyên vẹn khi đến tay người dùng.

Chính phủ Việt Nam cũng đã ban hành nhiều chính sách nhằm phát triển ngành dược, đặt mục tiêu thuốc nội địa chiếm 80% giá trị tiêu thụ và đáp ứng 20% nhu cầu nguyên liệu thô trong nước vào năm 2030.

Những khó khăn khi áp dụng chuỗi cung ứng lạnh tại Việt Nam

Một số thách thức khi triển khai chuỗi cung ứng lạnh gồm:

• Thiếu hụt hệ thống kho lạnh: Hệ thống kho lạnh trong nước hiện mới chỉ đáp ứng một phần nhu cầu và cơ cấu chưa đủ tiêu chuẩn bảo quản sâu cho các mặt hàng thủy hải sản. Việc phân bố kho lạnh không đồng đều và hạn chế về công nghệ gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc duy trì chất lượng bảo quản và đảm bảo vận hành hiệu quả.

• Thiếu phương tiện vận chuyển và công nghệ bốc xếp chuyên dụng: Phương tiện hiện có như xe container lạnh, tàu chở hàng có khoang lạnh và vận chuyển đường hàng không chưa đáp ứng đủ về cả số lượng và chất lượng cần thiết để đáp ứng nhu cầu bảo quản lạnh trong toàn chuỗi cung ứng.

• Hạn chế về hạ tầng công nghệ thông tin: Ứng dụng công nghệ thông tin vào logistics vẫn còn hạn chế, khi nhiều website doanh nghiệp chỉ dừng ở mức giới thiệu dịch vụ. Các tính năng như theo dõi đơn hàng và kiểm soát tình trạng hàng hóa vẫn thiếu, gây bất tiện cho khách hàng và giảm hiệu quả quản lý chuỗi cung ứng.

Chuỗi cung ứng lạnh không chỉ là giải pháp thiết yếu để bảo quản và vận chuyển các sản phẩm nhạy cảm mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng và độ an toàn cho người tiêu dùng. Với sự phát triển của công nghệ và nhu cầu ngày càng cao từ thị trường, cold chain logistics sẽ tiếp tục là xu hướng tất yếu, giúp các doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh, mở rộng thị trường và góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành logistics. Đầu tư vào cold chain logistics chính là chìa khóa để đảm bảo tính toàn vẹn cho sản phẩm, từ đó nâng cao uy tín thương hiệu và thu hút sự tin cậy của khách hàng trên toàn cầu.